Bağ - Bahçe Traktörlerinin Seçimi /Serdar Dikbaş

Traktör bilindiği üzere tarımsal işletmelerin faaliyetlerini yürütülmesi açısından işletme ihtiyaçlarına göre belirlenmiş ekipmanların ve diğer gereksinimlerin yerine getirilmesi için kullanılan, tarımsal işletmelerin GÜÇ KAYNAĞI olarak tanımlanmaktadır.

               İşletmelerde en önemli güç kaynağı olan traktörlerin seçimi büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda güç gereksinimlerinin karşılanması ve ekonomik anlamda işletmenin sermayesinde büyük yer tutan traktörlerin optimum kriterler ele alınarak seçilmesi gerekmektedir.

               Traktörün tarım alanlarında kullanımını değerlendirdiğimiz de temel olarak aşağıdaki alanlar ortaya çıkmaktadır. Bunlar ;

•                Bitkisel Üretim İşletmeleri
•                Hayvansal Üretim İşletmeleri
•                Bağ Bahçe ve Sera İşletmeleri olarak yer almaktadır. 

•  Motor Gücü
• Boyutlar (Genişlik, uzunluk, yükseklik )
• Karın altı yüksekliği
• Manevra yeteneği

1.      Motor Gücü

               Traktörlere gücünü sağlayan kaynak dizel yakıtlar ile çalışan içten yanmalı motorlardır. Motordan alınan hareket kavrama, şanzıman diferansiyel ve son hız azaltma üniteleri ile tekerleklere iletilerek hareket sağlanır. Traktörler ilk icat edildiğinde İngilizce Traction (Çekiş ) kelimesinden türeyen TRACTOR olarak adlandırılmıştır. Zamanla çekiş yeteneği ile iş yapan traktörler motordan elde edilen gücü farklı güç çıkış noktalarından ekipmanlara aktarmaya başlamışlardır. Bu güç çıkış noktaları çeki kancası , kuyruk mili (dönü hareketi ile tork üreten), hidrolik güç çıkış noktaları , yeni nesil traktörlerde kullanılmaya başlayan elektrik güç çıkış noktaları olarak tanımlanabilmektedir.

               Motor gücü traktörde Azami Motor Gücü ve Nominal Motor gücü olmak üzere iki şekilde belirtilmektedir. Azami motor gücü motorun kendi gücünü ifade etmekte nominal motor gücü ise kayıplar çıktıktan sonra elde edilen gücü ifade etmektedir. Bu bağlamda ekipmanların gereksinimlerinin hesaplanmasında traktör seçiminde nominal motor gücünü dikkate almak doğru sonuçlar elde etmemize yaramaktadır.

               Dönüş hareketi ile iş gerçekleştiren kuyruk milinden hareket alan ekipmanlar (rotavatör, dal parçalama, ilaçlama makinesi vb. gibi) ise kuyruk milinden üretilen güce (torka) ihtiyaç duymaktadır. Bu tür ekipmanlarda kuyruk mili gücü esas alınmaktadır. Motor gücü ile kuyruk mili gücü arasında iletim şekline göre farklı oranlarda üretilen güç  % 15 kayıpla iletilmektedir. 

2. Boyutlar (Genişlik, uzunluk, yükseklik)

Bağ bahçe traktörlerinde en önemli konulardan birisi (dış genişlik, yükseklik, uzunluk) ölçülerdir. Bağ ve bahçelerde dikilen ağaçlar , bağ omcaları arasında traktörlerin işletme faaliyetlerini gerçekleştirebilmeleri için kompakt ölçülerde üretilmeleri gerekmektedir. Son yıllarda motor normlarında olan değişimler nedeni ile dizel motorların boyutları büyümekte olup bu durum kompakt traktör üretimi de engellemektedir.

Diğer taraftan gelişen üretim metotları daha dar sıralarda üretim yapılabilmesine olanak tanımaktadır. Azalan üretim alanları özellikle hasat konusundaki zorluklar nedeni ile bodur meyve üretim alanları artmaktadır. İşletme sahipleri yeni kurulan bahçelerde kısa vadede üretim elde edebilmek içinde bu anaç tiplerini seçmektedir.

Çok yaşlı ağaçlarda hasat öncesi son aşamada meyveler alt dallarda yoğunlaşmaktadır. Geniş sıralara dikilmiş ağaçlarda hasat öncesi alt dallarda oluşan meyve yoğunluğu sebebi ile de sıra araları daralmaktadır. Dar sıralarda zorunlu olarak yapılması gereken faaliyetler sekteye uğramakta yada traktör boyutları sebebiyle ağaçlarda yer alan meyvelerde hasarlar oluşabilmektedir.

Her iki durumda da özel üretilmiş kompakt traktörler yeni dikim yapılacak alanlar veya eski anaçlar ile dikilmiş alanlarda büyük katkı sağlamaktadır.

Özellikle yeni dikim alanlarında kullanılacak traktörler ile daha fazla ağaç dikilmesine ve birim alandan daha fazla kazanç elde edilmesini sağlayabilmektedir. 

3.Karın Altı Yüksekliği

Ülkemizde genellikle meyve bahçeleri açık alan tarımına elverişli olmayan eğimli alanlar ve yüzeyi bozuk alanlardan oluşmaktadır. Yıl içinde faaliyetlerin yürütülmesi açısından traktör ekipman birliktelikleri büyük önem taşımaktadır. Dal parçalama vb. makinelerin kullanımında traktör karın altı yükseklikleri önem arz etmektedir. Traktör karın altı yüksekliklerinin arttırılmasında arka tekerleklerin boyutunun yükseltilmesi problemleri çözmeye yetmemektedir.

Traktör karın altı yüksekliği toprak ile traktörün en alt yüzeyinde olan mesafeyi temsil etmektedir. Bu ölçü çift çeker , yada dört çeker traktörlerde tek çeker traktörlere göre daha fazladır. 

4.Manevra yeteneği

Meyve bahçelerinde ağaçlar arası mesafe ve sıra sonu dönüşlerde traktörün manevra yeteneği büyük önem taşımaktadır. Traktörlerin manevra yeteneklerini arttırmak için farklı yöntemler bulunmaktadır. Bunlar ;

·        Gövdeden dümenleme (Belden Kırma Traktörler)

·        Ön aks tekerleklerinin açısının değiştirilmesi

·        İki aksın birbirine yakınlaştırılması

vb. gibi her yöntemin kullanım alanları açısından farklıklar bulunmaktadır.

Belden kırma traktörler çok dar sıra alanlarda sıra sonlarında mesafenin yeterli olmadığı durumlarda seçilmektedir. Belden kırma şase traktöre üstün manevra yeteneği kazandırarak sıra sonlarında çekilir tip ekipmanların sorunsuz olarak traktör dönüş ekseninde tek bir ünite gibi hareket etmesini sağlar.

Ön aks tekerlek açılarının değiştirilmesi bahçe traktörlerinde kullanılan yöntemlerdendir. Ön aks açısı değiştirilerek yapılan yöntemler kısa vadede çözüm olmakla birlikte özellikle çift çeker traktörlerde sıra sonlarında açıların yeterli derecede yükseltilememesi gibi sorunları da beraberinde getirmektedir. Bu sebeple yeni dikim alanlarında sıra sonu dönüş için harcanan zaman işletmelerde % 20 ye varan zaman kaybına yol açabilmektedir.

İki aksın birbirine yakınlaştırılması genellikle izodiyametrik traktörlerde uygulanan bir yöntemdir.Bu basit yöntem ile motor ön aksın önünde konumlandırılmakta iki aks arası mesafesi azalan traktör sıra sonlarında daha düşük dönüş yarıçapında kolaylıkla dönmesini sağlamaktadır.

Aynı yöntem yardımıyla traktörün dönüş manevrası ile birlikte yakıt tüketimi , toprak sıkışıklığı vb. gibi problemlerin en büyük kaynağı ağırlık dengesi de optimum şekilde sağlanabilmektedir.

Tarımsal işletmelerin en değerli ekonomik varlıkları traktörlerdir. Özellikle artan meyve yetiştiricilik alanlarında farklı yapıya uyum sağlayabilecek traktörlerin işletmeler kurulmadan seçilmesi işletmelerin kazancını baştan artmasını sağlayacaktır.